امروزه‌ کاربرد رايانه در زندگي بشر بسيار زياد است و تعداد زيادي از افراد ساعت‌ هاي متمادي با اين وسيله الکترونيکي کار مي‌کنند به همين دليل شناخت عوامل مؤثر در محيط کار با رايانه اهميت زيادي دارد. وجود شرايط نامناسب در محيط کاري، عدم توجه به موارد ايمني هنگام کار با رايانه و استفاده بيش از حد از اين ابزار ممکن است در بلند مدت سبب بروز بيماري ها و ناهنجاري ها شود. بحث مهمي که در اين زمينه مطرح است، دانش ارگونومي رايانه مي‌باشد که شامل مطالعه و بررسي عوامل انساني در ارتباط با رايانه و شيوه‌هاي تطبيق ابزارها و وسايل کار با بدن فرد است تا از بروز اثرات ناهنجار جلوگيري شود.
در چند سال اخير توليدکنندگان تجهيزات رايانه مانند صفحه کليد، ماوس، ميز و صندلي و ساير وسايل رايانه سعي مي‌کنند تا محصولات را مطابق با اصول ارگونومي طراحي و توليد کنند چرا که رعايت اصول ارگونومي سبب کاهش ضايعات چشم، سردرد و کمر درد کاربران رايانه خواهد شد. ويژگي هاي يک محيط کاري مناسب براي کاربران رايانه عبارتند از: وجود سيستم تهويه مطبوع، نور کافي و مناسب، استفاده از ميز مخصوص که داراي عرض و ارتفاع استاندارد باشد، استفاده از صندلي مخصوص رايانه که ارتفاع آن طوري تنظيم شود که ستون فقرات کاربر را آزار ندهد، استفاده از زيرپايي براي جلوگيري از بي‌حسي پا و کف پوش اتاق از جنس چوب يا پلاستيک باشد تا الکتريسيته ساکن توليد نکند.
با وجود رعايت نکات فوق، باز امکان بروز بيماري هاي خاص براي کاربر رايانه وجود دارد که به برخي از آنها اشاره مي‌شود:

بيماري‌ هاي چشم

استفاده نادرست و بيش از حد از رايانه براي اجزاي مختلف بدن مضراتي به همراه دارد که چشم يکي از اين اجزا آسيب پذير است. درد، سرخي و سوزش چشم و آب ‌ريزش آن، دوبيني، احساس تاري ديد که به کاهش قدرت بينايي، خستگي و درد چشم و سردرد منجر مي‌شود از جمله اين عوارض است. چشم‌هاي انسان عادت دارند تا بسيار راحت روي اشياي دور و نزديک متمرکز شوند به همين دليل احتمال خستگي ماهيچه چشمي که روي کاغذ و صفحه مانيتور متمرکز شده وجود دارد.
همچنين ماهيچه‌هاي ديگر چشم، از تغييرات نور يا درخشندگي يا از تغيير مسير ديد بين صفحه نمايشگر و نوشته ‌هاي در حال تايپ خسته مي‌شوند و به دليل جابجايي زياد کلمات، چشم قدرت تطابق خود را به مرور از دست مي ‌دهد. افرادي که داراي اختلالات انکساري اصلاح نشده هستند، بيشتر در معرض خطرند. همچنين محيط کار نه بايد خيلي پر نور يا تاريک باشد تا به چشم کاربر فشار وارد نيايد. پزشکان توصيه مي‌کنند براي جلوگيري از ابتدا به بيماري ‌هاي چشمي پس از هر۱۰‬دقيقه استفاده از رايانه، پلک‌هاي خود را به هم زنيد و مدتي به يک نقطه ديگر خيره شويد تا خستگي چشم از بين برود هر چند در اين زمينه سفارش شده است که از مانيتورهاي جديد به خاطر ساختار بهتر و اشعه کمتر استفاده شود.

عوارض مفصلي و عضلاني

يکي ديگر از شايع‌ترين عوارض کار با رايانه، دردهاي عضلاني و درد مچ دست و بازوها است چرا که درد گردن و کمر در طولاني مدت و خميدگي پشت از عوارض کار زياد و طولاني با رايانه است. به طور معمول، کاربران رايانه، ساعدها، دست‌ ها، بازوان، پشت و گردن خود را در يک حالت ثابت قرار مي‌دهند و اين عمل سبب وارد شدن فشار زياد در زمان طولاني روي ماهيچه‌هاي فرد مي‌شود و در نهايت مي‌تواند به مشکلات عضلاني و مفصلي منجر شود.
در اين رابطه، عوامل ارگونوميکي مانند بار کاري، حرکات تکراري، طرز نشستن، زاويه ديد، وضعيت ميز و صندلي، ارتفاع صفحه کليد و مانيتور، وضعيت نوري، سرعت تايپ و نداشتن آرامش رواني مي‌تواند از مشکلات جدي به شمار آيد همچنين استفاده اشتباه و دائم از ماوس هنگام کار با رايانه مي‌تواند به دست کاربران صدمه وارد کند به طوري که درد، ناتواني و لرزش و بي‌حسي ساعد و دست نخستين نشانه‌هاي فشار بيش از حد به تاندون ‌ها و عصب ‌ها به دنبال حرکت‌هاي نادرست هنگام کار با ماوس رايانه است. به گفته کارشناسان هنگام آغاز عوارض و ناراحتي ‌هاي دست اين امکان وجود دارد که در مغز، ارتباطي بين دردها و کار با ماوس و کليک کردن با آن ايجاد شود و به دنبال آن تنها با کليک کردن با ماوس، دردها آغاز خواهد شد و صدمات آن مي‌تواند تا ساعد و بازو نيز ادامه پيدا کند. شايع ترين اختلالي که ممکن است در ارتباط با مچ دست پيش آيد، سندروم کانال کارت است به طوري که عصب دست در زير کانال کارت گير مي‌افتد و باعث خواب رفتگي، بي‌حسي و احساس درد در انگشتان دست مي‌شود. متخصصان تأکيد مي‌کنند با استفاده از روش‌ هاي کاري آرگونوميک مي‌توان با بروز اين عارضه مقابله کرد به عنوان مثال بسياري از برنامه‌ هاي عملکردي ماوس را مي‌توان به کمک صفحه کليد انجام داد، برنامه دابل کليک ماوس را مي‌توان به حلقه گردان وسط ماوس منتقل کرد و بهتر است اندازه ماوس متناسب با اندازه دست کاربر انتخاب شود.
متخصصان سفارش مي‌کنند در صورت بروز دست درد، کاربران به متخصص اعصاب مراجعه کنند.

مشکلات دوران بارداري و زايمان

برخي پژوهشگران بر اين باورند که زايمان‌ ها و بارداري‌ هاي غيرعادي و تولد نارس و ناقص به استفاده از صفحه نمايش رايانه و وجود تشعشات آن مربوط است.
برخي تحقيقات نشان دهنده اين مطلب است که سقط جنين در زماني که مادر در معرض ميدان ‌هاي مغناطيسي حاصل از رايانه با قدرت بيش از ‪ ۰/۹‬ميکروتسلا قرار دارد، شايع‌تر است بنابراين هنگام خريد يا استفاده از رايانه بايد دقت کنيد که رايانه شدت ميدان مغناطيسي زيادي نداشته باشد.
پزشکان توصيه کرده‌اند که زنان باردار روزانه بيشتر از هشت ساعت در معرض امواج الکترو مغناطيس که در رايانه، تلفن همراه، دستگاه‌ هاي مايکروويو و به ميزان بسيار کم در تلويزيون وجود دارد، قرار نگيرند. هرچند برخي تحقيقات نيز نشان داده است امواجي که در رايانه وجود دارد مي‌تواند بر مردان نيز تأثير بگذارد و باعث عقيم شدن آنها شود.

مشکلات پوستي

ولتاژ زياد لامپ تصوير در انواع نمايشگر هاي قديمي موجب توليد ميدان الکترواستاتيک و بارهاي الکتريکي مثبت در سطح خارجي صفحه نمايش مي‌شود. در ميدان بين بارهاي مثبت و صورت کاربر، گرد و خاک و ذرات در تمامي جهات حرکت مي‌کنند و جريان بارهاي مثبت حاصل در اين ميدان ممکن است در افرادي که حساسيت پوستي دارند، موجب خشک شدن پوست دست و صورت، ترک خوردن آن و ايجاد آکنه شود.
همچنين بررسي‌ها نشان داده‌اند افرادي که دچار حساسيت ‌هاي پوستي هستند و هنگام کار بيشتر تحت فشارهاي فکري و عصبي قرار مي‌گيرند، فشارها و استرس ‌ها موجب تغييرات هورموني مانند تيروکسين و پرولاکتين و همچنين ضايعات پوستي در آنها مي‌شود. به همين علت کارشناسان توصيه مي‌کنند بهتر است تهويه و رطوبت محيط کار مناسب و کافي باشد.

استرس و مشکلات عصبي و رواني

به گفته کارشناسان، حجم کار زياد و دوري از همکاران در محيط کار مي‌تواند به بروز مشکلات رواني منجر شود. البته کار با رايانه افسردگي ‌زا به شمار نمي‌رود بلکه حجم زياد کار است که در ايجاد استرس رواني نقش دارد. تنهايي ناشي از طبيعت کار با وسايل و ابزار الکترونيک از جمله رايانه که دنياي خصوصي يا مجازي را به ارمغان مي‌آورد، افراد جامعه را هر چه بيشتر به کام خود کشيده و اثرات زيان بار و عميقي را برجاي خواهد نهاد که ابعاد آن به روشني قابل تبيين نيست. براي نمونه به روابط والدين و فرزندان که جزء اولين قربانيان زندگي الکترونيک هستند مي‌توان اشاره کرد.

تنفس گازهاي رايانه

بدنه رايانه‌ ها و نمايشگر ها بر اثر گرم شدن، بوي مخصوصي مانند گاز ديوکسين از خود متصاعد مي‌کنند که به وسيله بدنه رايانه و صفحه نمايش گر توليد مي‌شود. همچنين گاز اوزن به هنگام کار چاپگر ليزري توليد مي‌شود که به بافت مخاطي بيني، چشم و گلو آسيب مي‌رساند بنابراين رعايت استاندارد هاي مربوط در اين خصوص از سوي واردکنندگان يا توليدکنندگان رايانه ضروري است.

کودکان و رايانه

کودکاني که زمان زيادي مقابل رايانه مي‌نشينند علاوه بر آسيب کمر، دچار بلوغ زودرس مي‌شوند. به گفته متخصصان فيزيوتراپي، کودکان پنج ساله‌اي که ساعات طولاني را پشت رايانه مي‌نشينند از درد کمر رنج مي‌برند. به گفته آنها استفاده بيش از حد از رايانه در کودکان شش ساله نيز مي تواند منجر به بيماري در آنها شود.

چند توصيه

کارشناسان توصيه مي‌کنند اگر با رايانه در محيط کار يا خانه زياد کار مي کنيد بهتر است به اين توصيه‌ ها جهت کاهش مضرات استفاده از رايانه توجه کنيد:
‪1- ‬در طول روز برنامه پياده روي، دو يا ورزش ‌هاي ديگر را داشته باشيد.
‪2- در اوقات فراغت خود در طول روز، ورزش ‌هاي مخصوص کمر، پشت و گردن را انجام دهيد تا اين عضلات استحکام خود را حفظ کنند. همان طور که پشت ميز کار خود نشسته‌ايد مي‌توانيد عضلات شکم را چند بار و هر بار به مدت ۱۰‬ دقيقه سفت و بعد رها کنيد. بهتر است بيش از‪۵۰‬ دقيقه به طور ممتد پشت ميز خود ننشينيد بلکه بعد از۵۰‬ دقيقه نشستن چند دقيقه بلند شويد، کمي راه برويد، کمر خود را به طرفين خم و راست کنيد و دست هايتان را از ناحيه کتف بچرخانيد.
‪3- ‬استفاده از صندلي ارگونوميک با قابليت تنظيم را فراموش نکنيد. ارتفاع صندلي تان بايد به گونه‌اي باشد که کف پايتان روي زمين قرار گرفته و زانوهايتان زاويه‪۹۰‬ درجه داشته و ران هايتان موازي زمين باشد. صندلي بايد در قسمت گودي کمر، محدب و در قسمت پشت داراي کمي قوس مقعر و بهتر است دسته دار باشد. فراموش نکنيد هنگام کار با رايانه به پشتي صندلي تکيه کنيد تا از کمر و ستون فقرات شما حمايت کند. فقط هنگامي که با موس کار نمي‌کنيد و تايپ انجام نمي‌دهيد، ساعد شما بايد بر روي دسته صندلي قرار گيرد.
‪4- ‬مانيتور مناسب بکار بريد و بهتر است مانيتور در مرکز ميز و درست در مقابل چشم شما قرار گيرد. هر چه صفحه مانيتور بزرگ تر باشد تصوير راحت تر ديده مي‌شود و تطابق و تقارب چشم‌ها کمتر شده و بنابراين ديرتر خسته مي‌شود. فاصله مناسب مانيتور تا چشمان شما۵۰‬ تا۶۰‬ سانتي متر يا معادل يک دست کشيده شماست. بخش بالايي مانيتور بايد هم سطح چشمان شما باشد که براي اين کار مي توانيد صندلي خود را بلندتر کنيد و يا مانيتورتان را پايين تر بياوريد.
اگر از عينک استفاده مي‌کنيد، مانيتور را کمي به سمت بالا بچرخانيد، طوري که بخش پاييني آن به چشم شما نزديک تر باشد.
‪5- ‬بايد صفحه کليد رايانه هم سطح آرنج شما يا هم ارتفاع با دسته صندلي قرار گيرد.
در هنگام تايپ کردن از هر دو دست کمک بگيريد و با نيروي متوسط و ملايمي روي صفحه کليد فشار وارد کنيد. هنگام تايپ کردن نبايد مچ دستتان بر روي جايي قرار گيرد يا خم شود و به سمت بالا يا پايين زاويه دار قرار نداشته باشد، گاهي به مچ هايتان استراحت دهيد و به آنها ورزش دهيد.

‪6- پزشکان توصيه مي‌کنند افرادي که دچار ديابت هستند به هنگام کار با رايانه بيشتر کنترل شوند و افراد چاقي که کاربر رايانه هستند در صدد لاغر کردن خود برآيند.